MẠC LY
“… Rồi tôi sẽ lên đường đem theo hành trang/ Lời yêu thương vỗ về của má/ Hoàng hôn đổ vào chiều/ Khúc du ca thật lạ…”(Hành trang – Như Mai)
Tham gia trại sáng tác Đà Lạt – Lâm Đồng cùng với Hội Văn học Nghệ thuật Quảng Nam năm 2024, tôi không chỉ được khám phá, chiêm ngưỡng từng ngóc ngách của xứ sở ngàn hoa, mà tôi còn cảm nhận được tiếng lòng da diết của thi sĩ, dịch giả Như Mai qua bài thơ “Hành trang”. Gói ghém bao yêu thương, hành trang chị mang theo trước khi đi xa có góc trời quê yêu dấu… Có lẽ sự đồng điệu về tâm hồn, cùng với vẻ đẹp khiêm tốn nhưng đầy quyến rũ của xứ sở sương mù, khơi niềm cảm hứng để tôi phổ bài thơ của chị trong những ngày lưu lại nơi đây.
“Tôi trở về trêm mảnh đất quê hương/ Như đi tìm một điều đánh mất/ Ngọn hải đăng khúc nhạc của mưa/ Và hướng gió giấu điều gì rất thật…”
Mở đầu bài thơ là lời tự sự thỏ thẻ tâm tình, nhẹ nhàng như một cơn gió thoảng, sẽ sàng như bước chân của đứa con lâu ngày trở về quê mẹ. Vòng tay ngập ngừng muốn ôm lấy dáng quê. Những hình ảnh gần gũi thân quen ngỡ đã rời xa, nay lại thật gần, muốn thì thầm nhớ nhung, nhưng không diễn tả hết thành lời. Cả gió cũng “giấu điều gì rất thật”. Ngày trở về yêu thương quá đỗi, bởi còn gì hơn, người con xa có một nơi chốn bình yên để đi về. Dẫu sự trở về muộn màng để tìm lại “Một điều đánh mất”: “Vườn hồng trong tim/ Bầu trời xanh dịu mát/ Những khổ đau chen lẫn cuộc vui buồn/Đất mẹ, con người, tiếng Việt yêu thương/ Và chuyện kể từng hạt ngâu, mùa khóc…”
Có hề gì đâu, bởi “Vườn hồng” “Bầu trời xanh”, “Từng hạt ngâu”, “Câu chuyện kể”, “Đất mẹ, con người, Tiếng Việt…” Tất cả vẫn ngự trị trong lòng người con xa xứ đấy thôi. Góc trời quê dẫu bé nhỏ, nhưng sức chứa đựng lớn lao đủ dưỡng nuôi, đủ tắm mát tâm hồn tuổi thơ, và đủ sức mạnh để nâng bước chân bé nhỏ vượt qua chông chênh trên chặng đường dài.
Không phải là trò chơi tuổi thơ rồng rắn, không phải là trò chơi nhảy dây hay trốn tìm, mà kí ức tuổi thơ trong “Hành trang” lăn “theo cụm rêu bám đá”, kí ức ấy in hình cùng quê hương khó thể xóa nhòa. Trong tản văn: “Mùa đi trên những mái rêu”, Nguyễn Thị Anh Đào cũng đồng điệu: “Rêu mặc nhiên len vào đời sống thường nhật của con người. Rêu trỗ quanh những phiến đá lót lối đi…”, và “Rêu làm những căn nhà, những con đường, những hẽm kiệt trở nên gần gũi. Rêu lên xanh lẫn vào màu trầm của mái ngói cùng với chiếc đèn lồng đủ màu làm nên một hòa sắc tuyệt đẹp, rực rỡ mà vẫn thâm trầm, lộng lẫy mà vẫn khiêm nhu kín đáo…”. Tự thuở nào màu rêu gắn liền với chốn quê đã khơi bao cảm xúc, in đậm và neo vào kí ức đời người.
Không dừng lại kí ức tuổi thơ, góc quê giống như bóng mát cổ thụ khổng lồ tỏa nhánh những cung đường hiền hòa rợp mát, đẹp đến nao lòng, khó tả, cả “đèo Mimosa ngoằn ngoèo” cũng dang tay vẫy gọi. Lòng càng bình yên hơn khi nhớ “Căn nhà của má đồi cao lên dốc”, văng vẳng bên tai “Nghiêng tiếng chuông chùa”. Nơi ấy, lá thông reo, vườn rau xanh, cụm hoa khoe màu rực rỡ… vẫn ngóng, vẫn trông, vẫn chờ, vẫn đợi bước chân xa biền biệt trở về.
Nỗi nhớ quê làm cho kí ức khi tách rời, khi kết nối, nhưng vẫn nổi bật tấm lòng người con hàm ơn đấng sinh thành. Hình ảnh “Má của một đời truân chuyên/ Má của tuổi già thánh thiện…” choáng chật tấm lòng người con hiếu thảo. Bởi lòng bao dung, sự tảo tần một đời của má từ lâu đã ăn sâu “nhịp đập rễ làng” để bảo bọc, chắt chiu nuôi con lớn lên từng tháng, từng ngày.
Góc trời quê còn rực vàng “tia nắng trẻ”. Phải chăng, tia nắng sớm ban mai được tác giả nhân hóa để không gian xanh phảng phất thu vàng? Hình ảnh thơ sáng tạo, độc đáo, riêng biệt, bởi không phải không gian màu nắng mênh mang chao lòng lữ khách: “Nắng Sài Gòn anh đi mà chợt mát/ Bởi vì em mặc áo lụa Hà đông…” (Áo lụa Hà Đông – Nguyên Sa); không phải màu nắng chịu thương, chịu khó tảo tần: “Chị ấy năm nay còn gánh thóc/ Dọc bờ sông trắng nắng chang chang…” (Mùa xuân chín – Hàn Mặc Tử), mà là “tia nắng trẻ” thừa năng lượng để “xuyên qua phiến lá” và có khả năng “Lọc trong veo từng lớp bụi lụy phiền”, kể cả tinh lọc tâm hồn khi bị cuộc đời xô ngã chông chênh…
Có thể nói, xuyên suốt mạch ngầm bài thơ, hình ảnh đấng sinh thành được tôn vinh trân trọng đến dường nào. Trong lòng con gái, chỉ có má mới có thể “cho lá vàng mật ngọt nở hoa”, chỉ có má mới có thể cho con nghị lực, niềm tin, hoài bão và ước mơ, để vượt bao vất vả gian nan, cày xới từng mảnh đất hạn khô, ươm hạt giống hoa tỏa ngát hương đời.
“Tôi sẽ lên đường đem theo hành trang…” Ôm trong vòng tay hoài bão, ước mơ ấy, nhân vật trữ tình trong bài thơ tự nguyện với lòng mình, khi rời xa quê hành trang mang theo sẽ gói ghém: “Lời yêu thương vỗ về của má”; gói ghém Đà Lạt hoàng hôn thấm đẫm trời chiều, và cả “khúc du ca” trên dặm dài rong ruổi… Tất cả hòa quyện làm nên một bản hòa âm tuyệt tác, nâng đỡ bước chân thuần thục “khiêu vũ” phía trời xa.
Hình ảnh cuối bài thơ: “Bé bỏng dẫm lên bóng mình/ Tôi ngoái lại…/ Rồi đi…”, sao thương đến thế! Câu thơ ngắn, tách biệt, xuống dòng, cùng với dấu chấm lững đã diễn tả hết nỗi dằn vặt, day dứt không thôi. Với má và quê hương con là đứa con bé bỏng, muốn ở mãi trong vòng tay yêu thương ấy không muốn xa rời. Có phải “Quê hương nếu ai không nhớ/ Sẽ không lớn nỗi thành người” (Đỗ Trung Quân), nên con sẽ đong đầy nỗi nhớ trong tim và nén nỗi đau chất ngất vào lòng “Bé bỏng dẫm lên bóng mình…”. Bao luyến lưu không nỡ xa rời “Tôi ngoái lại…”, nhưng động từ “dẫm” đã lột tả hết sự mạnh mẽ, cùng ý chí và nghị lực phi thường của một con người trước phút ly quê.
Bài thơ “Hành trang” của Như Mai đã được ca – nhạc sĩ Tố Mai đọc với giọng ấm áp truyền cảm, làm rung động những bước chân lạc loài xa xứ, và đã được Mạc Ly phổ nhạc mang tên: “Hành trang tôi mang theo”. Ca khúc được đăng ở Tạp chí Đất Quảng số tháng 12 năm 2024. Đặc biệt, trên nhạc nền chuyên nghiệp của nhóm hòa âm Sài Gòn thứ 7, ca khúc thành công với giọng ca Sao Mai trong vắt, chứa chan tình cảm, dặt dìu giai điệu yêu thương. Tuy nhiên, do yêu cầu một ca khúc cần khúc thức phải gọn gàng, nên ca từ trong bài hát không đủ diễn tả hết ý thơ hàm súc mà tác giả gởi gắm. Trong tâm trạng khắc khoải nhớ mẹ, nhớ quê: “Ngó lên Hòn kẽm Đá dừng/ Thương cha nhớ mẹ quá chừng bạn ơi!” (Ca dao) Mạc Ly muốn trải cảm xúc của mình về bài thơ một lần nữa. Tin rằng, với: “Hành trang đi xa tôi mang theo/ Có vườn hồng trong tim, bầu trời quê dịu mát/ Có hạt ngâu rơi, tiếng chuông chùa tỉnh thức/ Da diết một khoảng trời rưng rức lá thông reo”, Như Mai sẽ được tiếp thêm năng lượng, dưỡng nuôi hoài bão và ước mơ làm nhiều điều tốt đẹp hơn nữa cho cuộc đời. Thực tế đã chứng minh điều đó. Tin vui Như Mai chia sẻ: Ngày 07, tháng 05, năm 2025, Võ thị Như Mai sẽ được Tổng lãnh sự quán Việt Nam tại Tây Úc trao tặng bằng khen vì những đóng góp trong việc thúc đẩy sự hòa nhập, đối thoại, và đa dạng văn hóa qua ngôn ngữ và văn chương…
