Sau 3 lần gửi đơn thư khiếu nại của Nghệ nhân Ưu tú (NNƯT) Trần Thị Liễu (tên thật: Trần Ngọc Ánh) tới lãnh đạo Thành phố và bà Bạch Liên Hương – Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội – liên quan đến việc xét duyệt danh hiệu Nghệ nhân Nhân dân (NNND) lần thứ tư không được giải quyết theo quy định của pháp luật, thì ngày 04/4/2025, bà Liễu nhận được Công văn số 1217/SNHTT-QLDSVH (gọi tắt là Công văn 1217) do ông Chánh Văn phòng Đào Vương Long, đại diện Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội ký ngày 03/4/2025.
Nội dung Công văn 1217 nêu rõ: “V/v trả lời đơn khiếu nại và đề nghị về công tác xét tặng NNND – NNƯT trong lĩnh vực Di sản Văn hóa phi vật thể.”
Bà Liễu cho rằng đây là văn bản chứa nhiều khuất tất, nên ngày 27/4/2025 bà đã gửi đơn khởi kiện hành vi ban hành Công văn 1217 của Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội tới Tòa án Nhân dân TP. Hà Nội.
Xin giới thiệu bài viết của LG. Kim Cương và LS. Kim Liên để bạn đọc tham khảo.
Phân tích từ góc độ pháp lý:
Về hình thức, Công văn 1217 không phải là văn bản giải quyết khiếu nại theo trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại. Thậm chí, công văn này còn vi phạm điều cấm quy định tại Khoản 3, Điều 6 của Luật Khiếu nại năm 2011: “Ra quyết định giải quyết khiếu nại không bằng hình thức quyết định.”
Ngay từ đầu, Công văn 1217 nêu: “Sở Văn hóa và Thể thao có giấy mời số 37/GM-NHTT ngày 14/3/2025 mời bà Trần Thị Liễu xuống gặp gỡ, trao đổi, làm rõ những nội dung trong đơn tại Sở Văn hóa và Thể thao (số 47 Hàng Dầu, Hoàn Kiếm, Hà Nội) vào ngày 17/3/2025 và ghi nhận bằng văn bản (có đại diện Phòng Quản lý Di sản Văn hóa – QLDSVH, Thanh tra Sở, đại diện Ban Thi đua Khen thưởng Thành phố và cá nhân có đơn đề nghị).”
Tuy nhiên, trên thực tế, buổi gặp gỡ ngày 17/3/2025 không có đại diện Thanh tra Sở tham gia. Có thể thấy, đây là hành vi gian dối, khó chấp nhận.
Buổi làm việc hôm đó, gồm 26 người có đơn, mỗi người chỉ được gặp 15 phút theo lịch của Sở Văn hóa và Thể thao sắp xếp (bà Liễu được xếp gặp từ 8h30 đến 8h45). Trong khoảng 15 phút ấy, việc nghe bà Bùi Thị Hương Thủy – Phó Phòng QLDSVH – giải thích về việc xét danh hiệu “NNND – NNƯT” theo Nghị định số 93/2023/NĐ-CP của Chính phủ đã chiếm gần 10 phút. Vậy thì, buổi gặp ấy có thể giải quyết được điều gì?
Tiếp theo, Công văn 1217 còn nêu: “Bà Trần Thị Liễu không phải là Hội viên Câu lạc bộ Tín ngưỡng Thờ Mẫu thuộc Hội Di sản Văn hóa Thăng Long – Hà Nội nên không tham gia các hoạt động chung của Hội.” Câu lạc bộ Tín ngưỡng Thờ Mẫu này có thực sự tồn tại? Việc xét danh hiệu NNND lần thứ tư là của cấp quốc gia, không thuộc riêng TP. Hà Nội. Việc đưa yếu tố trên vào Công văn 1217 nhằm loại bỏ hồ sơ bà Liễu là hành vi trái với Nghị định 93/2023/NĐ-CP.
Thực tế, bà Liễu hiện là Hội viên Hội Di sản Văn hóa Thăng Long – Hà Nội, Hội viên Hội Di sản Văn hóa Việt Nam, là Chủ nhiệm CLB Diễn xướng Chầu văn Thiên Phú – thuộc Ban Bảo tồn và Phát huy Giá trị Di sản Văn hóa Việt Nam – nơi bà giữ vai trò Phó Trưởng ban. Bà từng được Hội Di sản Văn hóa Việt Nam trao tặng 2 kỷ niệm chương vì sự nghiệp Di sản Văn hóa Việt Nam. CLB do bà chủ nhiệm cũng được tặng bằng khen.
Một số bằng chứng nhận của Nghệ nhân Ưu tú (NNƯT) Trần Thị Liễu (Trần Ngọc Ánh) trong hoạt động chuyên môn…
Thêm nữa, Công văn 1217 còn viết: “Tuy nhiên, trong hồ sơ (của bà Liễu), nội dung cụ thể tập trung kê khai thành tích tìm mộ và những yếu tố tâm linh khác. Lĩnh vực này không thuộc loại hình ‘tập quán xã hội và tín ngưỡng’ và Di sản thực hành tín ngưỡng Thờ Mẫu, vì vậy hồ sơ không đủ cơ sở để Hội đồng đánh giá những đóng góp của cá nhân trong quá trình xét tặng danh hiệu NNND trong lĩnh vực Di sản Văn hóa phi vật thể.”
Thực tế, hồ sơ bà Liễu kê khai 2 đề tài khoa học do Trung tâm Nghiên cứu Tiềm năng Con người thực hiện, dưới sự chỉ đạo của GS.VS. Đào Vọng Đức. Phần kê khai này chiếm 33 dòng (1 trang + 5 dòng) trên tổng số 20 trang hồ sơ. Sao lại nói là “chỉ tập trung kê khai thành tích tìm mộ”?
Hơn nữa, đề tài khoa học “Tìm kiếm hài cốt cố Tổng Bí thư Hà Huy Tập” đã được Trung ương nghiệm thu, tổ chức lễ tang cấp Nhà nước tại Dinh Thống Nhất, TP. HCM ngày 01/12/2009. Đề tài thứ hai là “Tìm mộ Tướng quân Hà Mại triều Trần” năm 2010 – kết quả là khu mộ được công nhận là di tích lịch sử, văn hóa.
Hai đề tài này là sản phẩm tinh thần có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, được quy định tại Khoản 3, Điều 7 Nghị định 93/2023/NĐ-CP. Đây mới chính là tiêu chuẩn cao nhất để xét NNND – một tiêu chuẩn rất ít người đạt được.
Việc Công văn 1217 cho rằng hồ sơ bà Liễu “không thuộc loại hình tập quán xã hội và tín ngưỡng” là biểu hiện hiểu biết mơ hồ về “Thực hành Tín ngưỡng Thờ Mẫu Tam Phủ của người Việt” – một di sản được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể của nhân loại.
Ngoài ra, Công văn 1217 còn có sai phạm trong việc trích dẫn điều khoản của Nghị định 93/2023/NĐ-CP:
Công văn viết: “Căn cứ quy định tại điểm c, khoản 2, điều 10…” Tuy nhiên, nội dung trích dẫn lại thuộc điểm c, khoản 3, điều 10, quy định về thành phần xét duyệt cấp tỉnh (thành phố). Điểm này chỉ yêu cầu có đại diện Hội Di sản Văn hóa địa phương, không yêu cầu đại diện Hội Di sản Văn hóa Việt Nam (cấp Trung ương).
Tuy theo Quyết định số 206/QĐ-UBND ngày 13/01/2025 của Chủ tịch UBND TP. Hà Nội có TS. Nguyễn Thị Dơn – Phó Chủ tịch Hội Di sản Văn hóa Thăng Long – Hà Nội – tham gia HĐXD là đúng luật, thì việc Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao lại tham mưu đưa cả 2 lãnh đạo Hội Di sản Văn hóa Việt Nam là PGS.TS. Đỗ Văn Trụ và TS. Lê Thị Minh Lý vào HĐXD là không đúng quy định. Điều này làm cho Quyết định số 206/QĐ-UBND trở nên trái luật.
Chủ tịch UBND Thành phố không thể gánh trách nhiệm cho những sai phạm do cơ quan tham mưu như Giám đốc Sở, Trưởng và Phó phòng QLDSVH – cụ thể là TS. Phạm Thị Lan Anh và bà Bùi Thị Hương Thủy – gây ra. Hơn nữa, Thường vụ Thành ủy và UBND Thành phố đã giao nhiệm vụ Chủ tịch HĐXD cho bà Vũ Thu Hà – Phó Chủ tịch UBND Thành phố – đảm nhiệm.
Với những phân tích nêu trên, Công văn số 1217/SNHTT-QLDSVH ngày 03/4/2025 của Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội cần được UBND Thành phố xem xét, thu hồi ngay lập tức, nhằm tránh kéo dài tình trạng khiếu kiện, mất niềm tin trong cộng đồng thực hành tín ngưỡng Thờ Mẫu Tam Phủ của người Việt.
(Theo chuyên đề báo Công an TP. Hồ Chí Minh)
