Nguyệt Vũ
Thơ ca là tiếng lòng của con người, là sự kết tinh của cảm xúc, suy tư và khát vọng. Nếu như đàn ông làm thơ thường mang dáng dấp của lý trí, sự mạnh mẽ, đôi khi là triết lý sâu xa, thì đàn bà làm thơ lại đem đến một thế giới giàu xúc cảm, tinh tế, dịu dàng nhưng cũng không kém phần mãnh liệt.
Trong bài viết này, tôi xin chia sẻ một số suy nghĩ về vai trò, đặc trưng và những thách thức của những người phụ nữ khi cầm bút làm thơ.
Đàn bà làm thơ – sự dâng hiến của tâm hồn
Người đàn bà làm thơ như một cánh diều
Mê đắm với trời xanh, phút xao lòng chao đảo
Anh giữ em bình yên qua cơn bão
Sợi dây tình yêu
(Nguyệt Vũ)
Đàn bà làm thơ thường thế đấy, đôi khi sự thăng hoa trong cảm xúc khiến chúng ta muốn vượt lên thực tại như một cánh diều bay bổng, phóng khoáng, tự do để làm thơ. Nhưng cái phụ nữ cần lại là nơi neo đậu là mái ấm gia đình. Tình yêu của chồng con chính là sợi dây giữ cho chúng ta bình yên qua những cơn bão lòng bất chợt để lại trở về với chức năng làm vợ làm mẹ đời thường.
Và những người đàn bà làm thơ:
Trái tim như bếp lửa cuối ngày (Tuyết Nga)
Bếp lửa ấy đã trải qua những ngày bão giông, lặng lẽ mà dịu dàng, ấm áp mà lắng sâu.
Tim ta như cánh đồng hoang
Mở ra cơn gió nồng nàn đón mưa
(Đặng Minh Kính)
Trái tim tưởng chừng cô đơn, hoang sơ và chất chứa nỗi niềm ấy bỗng bùng lên một cảm xúc mãnh liệt, rộng mở để đón nhận những điều tươi mới, giống như một cánh đồng cằn cỗi chờ cơn mưa để hồi sinh. Cũng giống như đàn bà dựa vào thơ để mà tươi mới để mà khao khát và để yêu như thửa ban đầu
Mưa…
làm đất ửng hồng xinh lạ
Môi mọng tươi, rạng rỡ nụ cười
Lửa mùa hè khao khát giọt mưa rơi
Trời đất giao hoà trong nốt nhạc!
Thao thức chờ mầm xanh tươi mát,
cây hồi sinh sau mỗi cuộc mưa tình
(Nguyệt Vũ)
Tình yêu và thiên nhiên trong thơ của phụ nữ
Tình yêu trong thơ của phụ nữ thường đầy khắc khoải, nhớ thương, đôi khi lặng lẽ nhưng cũng có lúc bùng cháy mãnh liệt:
Có khoảng cách dài từ rơm đến lửa
Chỉ chạm vào hai đứa cháy thành tro
(Nguyệt Vũ)
Đàn bà làm thơ luôn để lại dấu ấn riêng, những câu thơ khát khao hạnh phúc:
Vẫn khát nói lời yêu
Cho tim bùng cháy lửa
Muốn có một người để thương để nhớ
Một cái tên để thầm gọi thầm mong
(Chử Thu Hằng)
Đàn bà vốn được xem là ” người giữ lửa” trong gia đình và đời sống. Họ gánh trên vai bao lo toan thường nhật, nhưng cũng chính từ những trải nghiệm ấy, họ mang vào thơ những cảm xúc chân thật và sâu sắc.
Than dù đượm rồi cũng tàn cũng tắt
Lửa lòng còn trong đáy mắt người thương…
(Thu Sang)
Phụ nữ thời nay không chỉ lo chuyện gạo tiền, cơm áo, lo cho con học hành mà còn phải lo giữ lấy tình yêu trong ngôi nhà mình.
Người dưng bỗng chốc là anh
Hớ hênh một chút lại thành người dưng
(Y Mùi)
Thi từ “ hớ hênh” chị dùng rất đắt.
Đàn bà sống để yêu nên tình yêu trong thơ của phụ nữ rất mãnh liệt:
Có những lúc ưu phiền
tưởng chừng không khóc nổi
Tôi ào ra trước biển gọi tên người
Không có tiếng trả lời
úp mặt xuống biển khơi
Biển ngơ ngác hỏi:
– Ta chưa đủ mặn?
Di trên cát
những vệt buồn loang nắng
Đất sững sờ:
– Yêu như thế, ta ghen!
(Nguyệt Vũ)
Thiên nhiên trong thơ của họ không chỉ là cảnh vật mà còn là tấm gương phản chiếu nội tâm, là nơi trú ẩn của tâm hồn.
Cho tôi hoá một lần cơn gió
Mùa thu chải tóc cho cây
Mùa lơ đễnh
Mùa nhẹ dạ
Để tình yêu vuột mất trên tay
(Đặng Minh Kính)
Cánh cò níu gió dệt thơ
Mắt huyền lúng liếng soi mờ đại dương
( Đào Thanh Cườm)
Ngó sen tiếc hạ lụi dần
Để cô hàng cốm lâng lâng mắt chiều
(Trương Thị Anh)
Những triết lý sống trong thơ phụ nữ
Những triết lý sống trong thơ phụ nữ nhẹ nhàng, thấm thía, không ồn ào nhưng thấm sâu vào lòng người đọc.
Rồi một ngày
bạc nắng ngoái tìm nhau
cả trời thu mục nát
cả biển sóng đã khô thành cát
miên man năm tháng vô thường…
(Tuyết Nga)
Câu thơ triết lý nhẹ nhàng mà buồn quá, cái buồn thánh thiện cao sang và thầm lặng như quy luật của cuộc đời làm cho người ta muốn nhìn lại mình thêm một lần nữa. Chợt cảm thấy muốn nâng niu mỗi ngày trên trái đất, muốn yêu thương nhiều hơn, muốn tha thứ nhiều hơn.
Dấu chân nhiều nhất trên đời
Không!
Nhiều nhất gầm trời là nỗi khổ đau
(Nguyễn Thị Mai)
Thế nhưng vượt lên tất cả những gì rất đời rất người ấy, chị có những câu thơ vui rất dí dỏm, vừa táo bạo mà vẫn rất nữ tính:
Em cười như được mùa khoai
Làm anh thấy tiếc đời trai mất mùa
(Nguyễn Thị Mai)
Đặc trưng thơ của phụ nữ
Thơ nữ giới không đơn thuần là những câu chữ bay bổng mà còn phản ánh rõ nét tâm tư của một nửa thế giới. Thơ nữ thường giàu chất tự sự, trải lòng nhiều hơn so với thơ nam giới.
Tình yêu cháy từng khoảnh khắc
Đời người – rồi trắng tựa mây
Chập chờn dạt trôi con sóng
Đêm về chợt vắng cơn say …
(Chu Thị Thơm)
Ta đi bỏ lại chính mình
Đêm căng toan vẽ đoá quỳnh đẫm sương
(Giang Đăng)
Không viết nữa
Trong lòng bảo thế
Nhưng không làm sao chế ngự được nỗi buồn
Niềm khát sống cứ đẩy thơ trào tới
Và thế là cứ viết ra thôi…
(Đỗ Bạch Mai)
Mỗi câu thơ họ viết ra là cả một thế giới nội tâm phong phú, là những giấc mơ chưa tròn, những khát khao chưa chạm tới.
Em chẳng có gì ngoài chút ủy mị đàn bà
khát người đàn ông mạnh mẽ
khát vòng tay, vồng ngực đầy sức trẻ
nụ hôn ngọt ngào!
(Nguyệt Vũ)
Phụ nữ quan sát thế giới bằng trái tim nhạy cảm, bởi vậy hình ảnh trong thơ họ vừa gần gũi, vừa mang nhiều tầng ý nghĩa.
Mong manh, quyến rũ nghiêng thành quách
Hồng gai làm cũ cả sách trời
Núi lửa, bão giông và bom đạn
Vần xoay
Hương vẫn ngát tình đời!
Dịu dàng
Ngất ngây mà riêng biệt
Hoa Hồng
Linh diệu của mùa Xuân!…
(Trần Thị Nương)
Trong thơ nữ, ta dễ dàng bắt gặp những cung bậc cảm xúc phức tạp, vừa yêu vừa giận, vừa khao khát vừa chấp nhận.
Nặng lòng trăn trở đêm dài
Chớm đông lành lạnh mây cài sương giăng
(Trần Hoa Đăng)
Thơ nữ là nơi người đàn bà soi bóng mình trong từng con chữ.
Cà phê đắng, ngọt hay bùi
Cạn ly chẳng biết mình vui hay sầu
Uống thêm ly nữa biết đâu
Chạm vào đáy cốc thấy màu nhân gian.
(Vũ Thị Minh Thu)
Thách thức của người phụ nữ khi làm thơ
Dù tài năng và đóng góp của phụ nữ trong thơ ca là không thể phủ nhận, nhưng họ vẫn phải đối diện với nhiều thử thách:
Áp lực từ thiên chức làm vợ, làm mẹ khiến đàn bà thường phải cân bằng giữa đam mê sáng tác và trách nhiệm gia đình, điều này khiến họ có ít thời gian để theo đuổi văn chương một cách chuyên sâu. Vì thế đôi khi chúng ta còn dễ dãi với thơ. Có những bài thơ viết ra chỉ là những câu ghép cho đủ vần điệu mà thiếu đi lao động thơ. Có bài thơ viết tuỳ tiện, sáo rỗng như thơ cổ động. Đã đến lúc chúng ta cần có trách nhiệm với những tác phẩm của mình. Một nhà sản xuất phải xin lỗi khách hàng vì sản phẩm lỗi thì nhà thơ cũng cần dũng cảm xin lỗi độc giả vì những tác phẩm chưa đủ chất lượng thay vì thái độ ngạo mạn, thách thức dư luận. Độc giả có quyền khen chê và cái cách ứng xử của nhà thơ sẽ định vị vị thế của mình trong lòng độc giả không chỉ bằng giải thưởng, bằng tài năng mà bằng văn hoá ứng xử của nhà thơ.
Đã đến lúc cần thay đổi cách viết, cách tiếp cận độc giả. Đã có một thời khi các ấn phẩm văn hoá còn hiếm, những câu thơ dễ dãi nhưng mượt mà vần điệu vẫn được độc giả đón nhận. Nhưng bây giờ nếu chúng ta cũng vẫn viết như vậy thì khó có người đọc vì báo giấy, báo mạng tràn lan tạo nên một sự cạnh tranh lớn cho người viết.
Chúng ta không những phải viết khác với người khác mà còn phải viết khác với chính mình, tạo nên một phong cách riêng để không lẫn với hàng triệu bài thơ trên mạng mỗi ngày và thậm chí phải cạnh tranh với cả thơ công nghệ do AI viết nữa.
Trong thời đại công nghệ, độc giả thơ càng ngày càng ít đi và đòi hỏi cao hơn, họ có ít thời gian và cần nhiều thông điệp hơn, vì thế gần đây trường phái thơ ngắn đang được dư luận rất quan tâm. Có điều viết thơ ngắn không dễ, giống như Haiku của Nhật bản, bài thơ chỉ có 17 âm tiết mà phải có đủ không gian, thời gian và khoảnh khắc bừng ngộ để độc giả cùng cảm nhận.
Đàn bà viết và hy vọng
Tuy nhiên, chính những khó khăn ấy lại trở thành động lực để người phụ nữ vươn lên, chứng minh bản lĩnh của mình trong thơ ca.
Năm 2024 nhà xuất bản Hội nhà văn ấn hành tác phẩm “Những người gánh sông trăng” của sáu nữ sỹ : Đoàn Thị Lam Luyến, Phan Thị Thanh Nhàn, Nguyễn Thị Hồng Ngát, Kim Nhũ, Phạm Thu Yến và Trần Thị Trường, những người đã ở độ tuổi 70 -80 mà các chị vẫn miệt mài với trang viết. Thơ với họ như không khí để thở mỗi ngày, còn sống là còn viết:
Em đã đi qua nửa đời bão tố
Bỗng gặp anh – vùng biển lặng của mình
( Nguyễn Thị Hồng Ngát)
Muốn quên mà không được
Mưa khóc hoài tên anh…
(Phan Thị Thanh Nhàn)
Nỗi buồn lặng câm của đá
Nỗi nhớ thăm thẳm của sông
Bài ca không lời của gió
Miên man gửi tới vô cùng
(Phạm Thu Yến)
Các nhà thơ Nguyễn Thị Kim, Lê Phương Liên dù cao tuổi vẫn miệt mài với truyện và thơ cho thiếu nhi như những con ong cần mẫn trên cánh đồng chữ nghĩa.
Ngày nay, thơ nữ đang ngày càng khẳng định vị thế của mình trong nền văn học hiện đại. Nhiều nhà thơ nữ đã vượt qua rào cản để vươn tới những tầm cao mới, mang đến cho độc giả những tác phẩm đầy giá trị.
Hy vọng rằng, trong tương lai, những người phụ nữ làm thơ sẽ tiếp tục tỏa sáng trên văn đàn, góp phần làm phong phú thêm đời sống tinh thần của nhân loại.
